Verschillende vormen van luchtverontreiniging zoals NO2, ozon en fijn stof worden vaak door elkaar gebruikt. Toch is het belangrijk een onderscheid te maken.
Luchtverontreiniging is in veel gevallen het gevolg van verbrandingsprocessen (bv. bij verwarming thuis, in industriële installaties en in het verkeer). Tijdens de verbranding ontstaat een complex mengsel van zowel gassen als zwevende deeltjes. Afhankelijk van de specifieke verbrandingsomstandigheden ontstaat er een andere mix van gassen en deeltjes.
Verkeer is de belangrijkste bron van het gas NO2, en is het ook een belangrijke bron van ultrafijn stof (PM0,1) en roetdeeltjes. Fijn stof is een mengsel van verschillende soorten deeltjes met verschillende groottes. Bij deeltjes kleiner dan 10 micrometer spreekt men van PM10, zijn ze kleiner dan 2,5 micrometer dan spreken we van PM2,5. Voor fijn stof (PM2,5 en PM10) is de uitstoot door huishoudens, voornamelijk door houtverbranding, belangrijker dan de uitstoot door verkeer.
Niet alleen dieselwagens produceren luchtvervuiling, ook benzinewagens en alle andere types wagens met een verbrandingsmotor (CNG, …) vervuilen de lucht. De NOx-uitstoot is bij dieselwagens (ook de modernste) onder realistische rijomstandigheden wel een stuk hoger dan die bij benzinewagens. Bovendien is de officiële Europese uitstootgrens voor NOx voor dieselwagens ook minder streng (80 mg/km) dan die voor benzinewagens (60 mg/km).
Dieselmotoren gebruiken een ander verbrandingsproces, waarbij de verbranding gebeurt bij hogere temperatuur en druk en bij een overmaat aan zuurstof, waardoor meer stikstofoxiden ontstaan. Daarnaast verhogen de huidige katalysatoren in dieselwagens het relatief aandeel NO2 in de totale uitstoot van NOX.
Elektrische wagens veroorzaken veel minder (lokale) luchtvervuiling. Ze hebben immers geen uitlaat en stoten geen NOx of andere gassen uit. Toch zijn het geen “zero emission” voertuigen: ook elektrische wagens veroorzaken fijn stof door “niet-uitlaat” emissies zoals slijtage van de banden, remmen en het wegdek.
Dat hangt af van welke vervuilende stof u bekijkt. Verkeer is met voorsprong de belangrijkste bron van NOx (NO2), maar de bijdrage van houtverbranding voor huisverwarming is groter voor fijn stof en kankerverwekkende PAK (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Voor vluchtige organische stoffen (VOS) is de industrie de grootste bron in Vlaanderen. Voor bijna alle stoffen die van verbrandingsprocessen afkomstig zijn, speelt verkeer wel een belangrijke rol. Omdat NO2 makkelijk te meten is, is het een goede indicator voor verkeersgerelateerde luchtvervuiling, als een kanarie in de koolmijn.
Opgelet: uitstoot is niet hetzelfde als blootstelling. Onze blootstelling stijgt naarmate we ons dichter bij de bron bevinden. Verkeer zorgt in Vlaanderen voor een hoge blootstelling aan vervuiling omdat de uitstoot ‘dicht bij de mensen’ plaatsvindt. Dit is een gevolg van ons uitgebreide wegennet en het feit dat veel mensen dicht bij verkeer wonen. Bovendien blijft luchtvervuiling langer hangen in smalle straten met aaneengesloten bebouwing, de zogenaamde ‘street canyons’. In combinatie met veel verkeer kan dit leiden tot lokaal sterk verhoogde concentraties.
NO2 is vooral afkomstig van verbrandingsprocessen door menselijke activiteiten. NO2 kan ook op natuurlijke wijze ontstaan, zoals bij bosbranden of door bliksem in de atmosfeer. Ook planten en bacteriën kunnen NO2 aanmaken in de bodem en in water. Deze natuurlijk bronnen dragen maar een klein deel bij tot de NO2 in Vlaanderen.
De uitstoot wordt doorgaans uitgedrukt als de totale hoeveelheid stikstofoxiden (NOX), waarvan NO2 een belangrijk deel is. Verkeer is de grootste bron van NOX. Volgens het recentste jaarverslag van de Vlaamse Milieumaatschappij is verkeer (wegverkeer, vliegverkeer en scheepvaart) in Vlaanderen verantwoordelijk voor 62% van de uitstoot van NOX, een ruime voorsprong op de industrie, die met 18% de tweede belangrijkste bron is. Binnen de groep van het verkeer heeft wegverkeer het grootste aandeel.
NO2 of stikstofdioxide is een gas dat ontstaat bij allerlei verbrandingsprocessen. Bij zeer hoge temperaturen ontstaan er chemische reacties tussen stikstof (N2) en zuurstof (O2) uit de lucht. Hierbij ontstaat er eerst stikstofmonoxide (NO) en door verdere reactie met zuurstof ook stikstofdioxide (NO2). Deze twee gassen zijn de meest voorkomende stikstofoxiden en worden samen NOX genoemd.
September 2018
Deelnemers ontvangen hun resultaat via e-mail van CurieuzeNeuzen Vlaanderen. De resultaten worden op de kaart van Vlaanderen gepubliceerd in de krant De Standaard en op www.standaard.be/curieuzeneuzen
U kan niet zien wie zich allemaal ingeschreven heeft. Op de kaart die u vindt via deze link kan u wel bekijken waar er in Vlaanderen gemeten wordt.
Halverwege de meting zullen we u vragen om de juiste hoogte van het bord even op te meten.
Tijdens het onderzoek zijn er een drietal korte online vraagmomenten (telkens 10 à 15 minuutjes werk). Het is voor ons belangrijk dat u uw ervaringen als CurieuzeNeus met ons deelt.
De meting begint op zaterdag 28 april op de middag (het streefuur is 13 uur). Noteer zeker het begintijdstip waarop u de gele dopjes van de twee CurieuzeNeuzen-buisjes verwijdert. Steek die dopjes weer in het plastic zakje en bewaar ze op een veilige plaats. (bijvoorbeeld in de koelkast).
De meting eindigt op zaterdag 26 mei in de ochtend (het streefuur is 9 uur). Noteer zeker het eindtijdstip. U plaatst de gele dopjes weer op twee meetbuisjes, doet deze in de meegeleverde gewatteerde enveloppe en brengt deze zo snel mogelijk binnen in een kariboo!-spot in uw buurt, zeker nog op 26 mei.
U noteert het nummer dat op de buisjes staat op het invulformulier dat u tegen dan ontvangen hebt. Daarna bevestigt u de twee meetbuisjes aan het meetbord, voor u het tegen het raam kleeft. De twee meetbuisjes mogen niet uitsteken onder het bord.
Het meetbord wordt zoals een makelaarsbord aan de buitenkant van een raam vastgehecht met kleefstroken. Haal geen halsbrekende toeren uit bij de plaatsing. Bevestig het bord daar waar dat voor u het makkelijkst is (bv. in het midden van een raam dat opendraait naar binnen).
