• Home
  • Het onderzoek
  • Wat u moet weten
  • Wat kan u doen?
  • Vragen?
  • Nieuws uit 2018
  • In English
CurieuzeneuzenCurieuzeneuzen
CurieuzeNeuzen Vlaanderen was het grootste burgeronderzoek ooit naar luchtkwaliteit in 2018
  • Home
  • Het onderzoek
  • Wat u moet weten
  • Wat kan u doen?
  • Vragen?
  • Nieuws uit 2018
  • In English

Home CurieuzeNeuzen Vlaanderen 2018Wat u moet weten over luchtkwaliteitWe meten NO₂

Wat u moet weten: we meten NO2

NO2 is een gas dat in de atmosfeer terecht komt bij allerlei verbrandingsprocessen, zoals bijvoorbeeld in de motor van een auto, in verwarmingsketels, in de industrie of in elektriciteitscentrales. 61% van de NO2-uitstoot in Vlaanderen is afkomstig van het verkeer, één van de grootste oorzaken van luchtverontreiniging. Dat maakt van NO2 een belangrijke indicator voor luchtverontreiniging door verkeer. Op korte termijn kan NO2 ontstekingen in de longen veroorzaken, tot kortademigheid leiden en een astma-aanval uitlokken.

Wat is het verschil tussen NO2, fijn stof en CO2?

NO2

NO2 is een gas dat in de atmosfeer terecht komt bij allerlei verbrandingsprocessen, zoals bijvoorbeeld in de motor van een auto, in verwarmingsketels, in de industrie of in elektriciteitscentrales. NO2 ontstaat door een chemische reactie tussen stikstof (N2) en zuurstof (O2) in de lucht. Deze gassen zijn van nature aanwezig in de atmosfeer en niet schadelijk voor de gezondheid. Bij de hoge temperaturen van verbrandingsprocessen reageren N2 en O2 met elkaar. Er wordt dan eerst vooral stikstofmonoxide (NO) gevormd, vervolgens wordt het in de atmosfeer snel omgezet in stikstofdioxide (NO2). NO is een kleur-, geur-, en smaakloos gas dat op zich weinig schadelijk is. Maar NO2 heeft gezondheidseffecten op zowel korte als lange termijn. In grote hoeveelheid heeft NO2 een bruinrode kleur en een onaangename geur.

Verder draagt NO2 ook bij aan de productie van fijn stof en ozon (O3) in de atmosfeer, stoffen die ook schadelijk zijn voor mens en natuur. Daarbij heeft NO2 nog een extra impact op het milieu: het zorgt voor een verhoogde toevoer van stikstof naar de bodem en dat is nefast voor natuurlijke ecosystemen, hierdoor vermindert de biodiversiteit. NO2 regent ook nog eens uit boven de oceaan, wat leidt tot een verzuring van het zeewater door “zure regen”.

Fijn stof (PM10, PM2.5, ultrafijn stof)

Fijn stof is een verzamelterm voor alle kleine zwevende deeltjes in de lucht. In de wetenschap spreekt men over particulate matter, afgekort als PM. De eigenschappen van deze deeltjes zijn afhankelijk van hun grootte en samenstelling. PM10 omvat alle deeltjes kleiner dan 10 µm (1 µm = 1 micrometer = een duizendste van een millimeter) en PM2.5 alle deeltjes kleiner dan 2.5 µm. PM0.1 meet deeltjes kleiner dan 0.1 µm en wordt ook ultrafijn stof (UFP) genoemd.

Fijnstofdeeltjes kunnen op verschillende manieren in de atmosfeer terechtkomen. Ofwel worden ze rechtstreeks uitgestoten bij bijvoorbeeld verbrandingsprocessen, ofwel worden ze pas in de atmosfeer gevormd door chemische reacties van gasvormige stoffen, waaronder ook NO2. Er zijn veel verschillende bronnen van fijn stof: de natuur produceert fijn stof zoals zeezout en pollen. De mens produceert fijn stof door industriële processen, het verkeer, landbouwactiviteiten en verwarming. Een belangrijke vorm van fijn stof is zwarte koolstof (roet), dat gevormd wordt bij onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen, biobrandstoffen en biomassa zoals hout. Deze zwarte koolstof behoort tot de allerkleinste stofdeeltjes (ultrafijn stof). Hoe kleiner het deeltje, hoe langer het in de atmosfeer kan blijven, en hoe verder het van zijn bron verwijderd kan geraken. Grotere deeltjes worden sneller door de zwaartekracht neergeslagen of door regen uit de lucht gespoeld, alhoewel ze daarna nog opnieuw kunnen opwaaien.

De voornaamste bron van rechtstreeks uitgestoten fijn stof in Vlaanderen zijn de huishoudens. Vooral door verbranding in houtkachels veroorzaakten de huishoudens in 2016 ongeveer de helft van alle uitgestoten PM10 en PM2.5. Hierna volgden het verkeer (17% van PM2.5) en de industrie (12%).  Als er specifiek naar zwarte koolstof gekeken wordt, is de bijdrage van het verkeer wel groter: 40% (nog steeds na huishoudens, die ongeveer 48% bijdragen). Een groot deel van de fijnstofuitstoot door verkeer (ongeveer 60%) is overigens niet afkomstig van de uitlaat maar ontstaat bij het remmen en door slijtage van banden- en het wegdek, waarbij ook fijne stofdeeltjes in de atmosfeer terechtkomen. Dit betekent dus dat ook moderne (elektrische) wagens fijn stof blijven produceren.

CO2

CO2 of koolstofdioxide is waarschijnlijk één van de bekendste stoffen omwille van zijn rol in het broeikaseffect en de daaruit volgende klimaatverandering. CO2 komt vrij bij de verbranding van koolstofhoudende brandstoffen. Deze brandstoffen kunnen zowel een biologische (hout, biodiesel, biogas,…) als fossiele (benzine, diesel, stookolie, aardgas,…) oorsprong hebben.

CO2 is een broeikasgas in de atmosfeer: het houdt warmte vast en zorgt voor een broeikaseffect dat de temperatuur op onze aarde mee in balans houdt. Door menselijke activiteiten kunnen er extra broeikasgassen in de atmosfeer terechtkomen waardoor de concentratie van deze gassen toeneemt, het natuurlijke broeikasgas versterkt en de aarde opwarmt. De menselijke bijdrage aan het broeikaseffect is voornamelijk te wijten aan CO2, geproduceerd door verbranding van fossiele brandstoffen. Verkeer in Vlaanderen is verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de CO2-uitstoot in het Gewest, en is daarmee samen met de industrie de voornaamste bron van CO2.

CO2 mag dus niet verward worden met NO2. Van beide gassen moet de uitstoot worden teruggedrongen, maar het is alleen NO2 dat een duidelijk direct en indirect gezondheidseffect heeft.

Waarom meten we NO2?

NO2 is een goede indicator voor luchtverontreiniging door het verkeer, 61% van de NO2 uitstoot in Vlaanderen is afkomstig van het gemotoriseerd verkeer. 35% van het wegverkeer, 16% van de scheepvaart, 9% van de luchtvaart en 1% van spoorwegen. Vlaanderen heeft één van de meest dichte verkeersnetwerken ter wereld en dat zorgt er voor dat het verkeer een enorm grote rol speelt bij de luchtvervuiling. Daarom is de NO2 -uitstoot een relevante stof om de luchtkwaliteit in Vlaanderen te meten. Bovendien kunnen we door de waarde van NO2 te berekenen een beeld krijgen van andere vervuilende stoffen afkomstig van het verkeer, maar die moeilijker meetbaar zijn.

Wat is de invloed van NO2 op mijn gezondheid?

Hoge concentraties aan NO2 in de lucht zijn niet gezond. Wanneer we de met NO2 vervuilde lucht inademen, komt een deel van de NO2 via de longen in ons lichaam terecht. Op korte termijn kan het NO2 in de longen allerlei ontstekingen veroorzaken, tot kortademigheid leiden en een astma-aanval uitlokken. Over de gezondheidseffecten op langere termijn is veel minder consensus. Bij kinderen die opgroeien op plaatsen met hogere NO2-concentraties is een verminderde ontwikkeling van de longfunctie vastgesteld. Maar het blijft moeilijk om de gezondheidseffecten van NO2 te onderscheiden van die van fijn stof (en meer specifiek de roetdeeltjes in fijn stof).

Europa heeft grenswaarden opgelegd voor NO2.

Om ons te beschermen tegen de gezondheidseffecten van NO2 heeft Europa grenswaarden opgelegd. Op korte termijn werd een uurgrenswaarde van 200 microgram per kubieke meter vastgelegd door Europa. Deze grens mag niet meer dan 18 uur in een jaar overschreden worden. Naast een uurgrens is er ook een jaargrens om ons te beschermen tegen de langetermijneffecten. Momenteel bedraagt die jaargrens 40 microgram per kubieke meter. Zowel de uur- als jaargrens mogen nergens overschreden worden. Wanneer de lidstaten zich niet aan die grenzen houden, kan Europa sancties opleggen.

Ook de wereldgezondheidsorganisatie (WGO) heeft advieswaarden voor NO2. Momenteel zijn deze dezelfde als de grenswaarden van Europa. Alleen stelt de WGO dat de uurgrens van 200 microgram per kubieke meter geen enkel uur in een jaar overschreden mag worden.

Volgens de WGO is het niet uitgesloten is dat er ook onder de advieswaarden gezondheidseffecten kunnen optreden. Om de gezondheidseffecten te berekenen (in aantallen vroegtijdige sterftes of in levensduurvermindering) adviseert de WGO momenteel om een drempelwaarde van 20 microgram per kubieke meter te gebruiken. Dit betekent dus dat men al gezondheidseffecten verwacht vanaf 20 microgram per kubieke meter.

Wat u nog moet weten over luchtkwaliteit

Meting ≠ blootstelling

Invloed van verkeer, industrie en buitenland

Luchtkwaliteit verschilt sterk van straat tot straat

Evolutie luchtkwaliteit

Helpt een groene omgeving?

Impact van nieuwe technologie

Over CurieuzeNeuzen

Over CurieuzeNeuzen Vlaanderen

CurieuzeNeuzen Vlaanderen was een burgerwetenschapsproject dat de luchtkwaliteit in Vlaanderen in kaart bracht. Het was een initiatief van Universiteit Antwerpen, De Standaard en de Vlaamse Milieumaatschappij, ondersteund door VITO, HIVA en Kariboo.

© 2018 · Curieuzeneuzen · Algemene voorwaarden

  • Home
  • Het onderzoek
  • Wat u moet weten
  • Wat kan u doen?
  • Vragen?
  • Nieuws uit 2018
  • In English